همان‌طور که می‌دانید، نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است. اما تاریخچه جشن باستانی عید نوروز برای فارسی زبانان جهان چیست؟ حکیم عمر خیام نیشابوری؛ کتابی به نام نوروزنامه دارد. در این کتاب خیام به فلسفه آغاز زمان برای ایرانیان و مبدا شمارش سالها پرداخته است. همچنین درباره اولین جشن نوروز و پایه گذار این رسم نوشته است.
ما امروزه زمان را به دقت اندازه‌گیری می‌کنیم، زیرا ثانیه‌ها نیز مهم و حیاتی هستند. برای مردم غارنشین اندازه‌گیری زمان هیچ اهمییتی نداشت، اما از زمانی که مردم یک‌جا نشین شدند و جامعه تشکیل دادند. اهمیت زمان و شمارش روز و ماه و سال مشخص شد.
با استناد به شاهنامه؛ “گیومَرت” اولین کسی بود که یک جامعه ساخت و بر بخشی از مردم فلات ایران حکومت کرد. در بعضی منابع به گیومرت یا کیومرث، اولین انسان هم می‌گویند. گیومرت به مردم خود کشاورزی یاد داد و از آنجا اهمیت شمارش روزها به خاطر زمان‌بندی کاشت، داشت و برداشت برای انسان‌ها مشخص شد. او روز اول بهار را مبدا تاریخ قرار داد و هر 365 روز را یک سال خواند.
نام گذاری ماه‌ها را نیز به گیومرت نسبت می‌دهند. طبق کتاب نوروز نامه، گیومرت سال را به 4 فصل و هر فصل را به 3 ماه تقسیم کرد. او برای هر 12 ماه با توجه به آب و هوا و حاصل کشاورزی، اسمی گذاشت. امروزه ما از همان نام‌ها استفاده می‌کنیم.
گیومرت پس از چهل سال پادشاهی، از دنیا رفت و پسرش هوشنگ بر تخت پادشاهی نشست. به گفته نوروزنامه هوشنگ نهصد و هفتاد سال حکومت کرد. صنعت در زمان هوشنگ به وجود آمد. آهنگری، درودگری، بافندگی، زنبور داری و ابریشم بافی از جمله فنونی بودند که در دوره پادشاهی هوشنگ ایجاد شدند.
پس از هوشنگ طهمورث بر تخت نشست؛ جاده سازی و آموزش خط به مردم از جمله دستاورد‌های “طهمورث دیو بند” بودند.
پس از طهمورث، برادرش جمشید بر تخت پادشاهی نشست؛ او بزرگ‌ترین، معروف‌ترین و شکوهمندترین پادشاه افسانه‌ای ایران بود. از آغاز شمارش سالها توسط گیومرت، تا بر تخت نشستن جمشید هزار و چهل سال گذشت.
همان‌طور که گفتیم، جمشید عظمت، شکوه و فَرّه ایزدی (نور خداوندی) داشت، او در روز نخست فروردین تاج‌گذاری کرد و این روز را با نام “نوروز” جشن گرفت. دلیل جشن فقط بر تخت نشستن جمشید نبود. او قصد داشت یک سرزمین پیشرفته بسازد و دستور داد تا هر سال، روز نخست فروردین را جشن بگیرد.
جمشید فلزات را استخراج کرد، از معادن سنگ قیمتی بیرون آورد و سلاح، زین و جواهرات ساخت. هر سال که می‌گذشت، مردم بیشتر از سال قبل ثروت، صنعت و رفاه داشتند و عظمت جمشید را در عید نوروز جشن می‌گرفتند.
پس از چهارصد و چند سال، جمشید ایمان خود را از دست داد و از دین اهورامزدا خارج شد. پس از آن جمشید به مردم خود ظلم کرد و مردم به او پشت کردند. تا زمانی که ضحاک به سمت ایران لشگر کشید و ایرانیان به خاطر تنفر از جمشید مقاومتی نکردند و سرزمین ایران را به ضحاک تسلیم کردند.
به نقل از حکیم عمر خیام، جشن سده، جشن پیروزی فریدون بر ضحاک است. زمانی که فریدون به کمک کاوه آهنگر، ضحاک را از تخت پائین کشید، آن روز را جشن گرفت. این جشن بعدها به جشن سده تبدیل شد.
اما در شاهنامه یک تاریخچه دیگر برای این جشن آمده است. فلسفه جشن سده به پیدایش آتش و به زمان هوشنگ شاه می‌رسد. فردوسی در شاهنامه می‌گوید: روزی هوشنگ به شکار رفته بود و مار سیاه بزرگی دید، سنگی به سمت او پرتاب کرد و آن سنگ به صخره‌ای خورد و جرقه‌ای ایجاد شد. از این جرقه یک بوته خشک آتش گرفت و برای اولین بار آتش به وجود آمد. از آن پس روز پیدایش آتش را با عنوان “روز سده” جشن می‌گیرند.
درمورد سال کبیسه و شمارش دقیق روزهای هر سال باید به افسانه‌ها برگردیم. خیام در نوروزنامه اینطور نوشته است؛ گشتاسپ در اواخر ماه اسفند با رصد آسمان دید که هنوز ماه در برج حوت (آخرین ماه در اختر شناسی) است، او با استناد به این واقعه و دانش موبدان فهمید که سال کمی بیشتر از 365 روز است. پادشاه دستور داد تا زمان اضافه را نشمارند و هر 120 سال، یک ماه را به سال اضافه کنند. اینطور بود که برای اولین بار سال کبیسه به وجود آمد.
در ماه اضافی تمام مردم دست از کار می‌کشیدند و جشن و پایکوبی برگزار می‌شد، اصطلاح (120 ساله بشی) از همین داستان آمده است.
این رسم ماند تا زمانی که انوشیروان ساسانی آن را منحل کرد. سالها بدون در نظر گرفتن ساعت‌های اضافی سپری می‌شدند تا وقتی که هارون الرشید معروف به مأمون خلیفه شد. او دستور داد تا منجمان رصد کنند و با استناد به جایگاه ستارگان، سال‌های کبیسه را برگردانند. مأمون به جای هر 120 سال، دستور داد تا هر 4 سال یک روز را به ماه اسفند اضافه کنند. شمارش سالها تا امروز به همین شکل باقی مانده است.
در زمان جلالدین ملک‌شاه، پادشاه سلجوقی، عده‌ای از دانشمندان، منجمان و ریاضیدانان به رهبری منصور خازنی و به دستور خواجه نظام الملک شروع به رصد و محاسبه دقیق زمان کردند. در جمع این دانشمندان حکیم عمر خیام نیز حضور داشت و نقش او در تدوین یک تقویم منسجم و دقیق بسیار پررنگ بود. تقویم جلالی تا همین امروز دقیق‌ترین تقویم در جهان است، زیرا یک بار چرخش زمین به دور خورشید را به درستی محاسبه کرده و یک سال را کامل در تقویم می‌گنجاند.
این دانشمندان با محاسبه زمان گردش زمین به دور خورشید، لحظه دقیق اعتدال بهاری را به دست آوردند و مبدا شمارش تقویم خود را در همین نقطه قرار دادند. عید نوروز و تحویل سال همین لحظه‌ی اعتدال بهاری است.
در اعتدال بهاری خورشید دقیقا بالای خط استوا قرار می‌گیرد و طول روز و شب باهم برابر می‌شود. این اعتدال یک بار دیگر در روز اول پائیز هم رخ می‌دهد که به آن اعتدال پائیزی می‌گویند.
از زمان تدوین تقویم جلالی توسط خیام و دیگر دانشمندان، تا انقلاب مشروطه در زمان قاجار، این تقویم به رسمیت شناخته نمی‌شد و سال شماری با تقویم اعراب و برپایه رصد ماه صورت می‌گرفت. پس از پیروزی انقلاب مشروطه، تقویم رسمی ایران به تقویم جلالی تغییر کرد و شمارش سالها بر اساس گردش زمین به دور خورشید انجام شد.
با ورود اسلام به ایران، تاریخ شماری و نام ماه‌های سال، تماما بر اساس تاریخ اعراب انجام می‌شد، اما با انقلاب مشروطه، نام ماه‌ها، شمارش سال و عید نوروز به تقویم جلالی برگرداند. با این کار نام ماه‌ها نیز به نام‌های قدیمی که ریشه زرتشتی دارند، برگشت.
وقتی تقویم جلالی تدوین شد، مبدا تاریخ را اول فروردین همان سال در نظر گرفتند. به عبارتی یکم فروردین سال 1 جلالی با 375 یزدگردی و 1006 میلادی برابر بود. اما در زمان مشروطه با رسمی شدن تقویم جلالی، مبدا تاریخ به هجرت پیامبر اسلام تغییر کرد و تاریخ ایران و افغانستان از جلالی به هجری خورشیدی تبدیل شد.
عید نوروز در کشورهای فارسی زبان از جمله ایران، افغانستان و تاجیکستان جشن گرفته می‌شود. این عید باستانی یادگار فرهنگی کهن است. در متون قدیمی از این جشن بسیار یاد می‌شود و اشعار زیادی درمورد آن وجود دارد. نو کردن سال برای ما فقط بیشتر شدن عدد روی تقویم نیست. در فرهنگ ایرانی، نوروز با شروعی دوباره و زنده شدن زمین تعریف می‌شود.
عید نوروز قدیمی‌ترین جشن و یادگار نسل‌های گذشته ایران است. گرامی‌داشت این فرهنگ و محافظت از آن برای نسل‌های بعدی وظیفه همه است. ما در فروشگاه اینترنتی لوازم خانگی دیباگران، برای شما و خانواده‌ی عزیزتان نوروزی پر از شادی و برکت آرزو می‌کنیم.
دسته بندی کالاها :
دسترسی سریع :
